Σπυρίδων Βασιλειάδης - Αττικαί Νύκτες

Εδώ κι έξι χρόνια κυκλοφορούν και πάλι τα Άπαντα του μεγάλου Έλληνα Λογοτέχνη, Σπυρίδωνα Βασιλειάδη (ή, καλύτερα, μια επιλογή απ' το λογοτεχνικό και κριτικό του έργο σε 359 σελίδες). Εκδότης είναι το Ίδρυμα Κώστα κι Ελένης Ουράνη. Όποιος θέλει να διαβάσει ένα σύντομο βιογραφικό του σπουδαίου αυτού υπηρέτη της Τέχνης (Πάτρα 1845 - Παρίσι 1874), μπορεί να το κάνει εδώ.

Στο σημείο αυτό παραθέτω ένα μικρό απάνθισμα απ' το έργο του:



1. Ερρέτω γερόντων η φιλοσοφία,
ερρέτω μελέτη και πλάτος σπουδής!
Αλήθεια μόνη ―γυνή ευειδής―
τα άλλα, βλακεία.

2. Είναι τυφλή η μοίρα μας, γριά ξεμωραμένη,
χώνει στη γη το σμάραγδο, στη νύχτα άστρα ραίνει,
στον ξηραμένο πλάτανο πλέκει κισσού κλωνάρια,
στολίζει και το θάνατο με νιες και παλληκάρια!

3. Άλλα έθνη εν τη ειρήνη ηδυνήθησαν να ετοιμασθώσι και ενοπλισθώσιν· η Ελλάς μόνον εν τοις κινδύνοις και τη επιστάση αμέσω ανάγκη γίνεται κολοσσιαία. Είναι τούτο στέρησις βαθέος νοός, νοός τηλεσκόπου, είναι φύσις νωχελής και απρακτούσα μεθ’ όλας του λογικού τας υπαγορεύσεις;... Η αληθής ζωή παρ’ ημίν είναι μόνος ο ενθουσιασμός!

4. Η νηπιότης... δέλεαρ γλυκύ και πλάνον είναι,
μέλι προσχρίον άνωθεν του βίου τον κρατήρα,
όθεν αντλούνται έπειτα ψεύδη, κλαυθμοί, οδύναι.

5. Τον άγγελον κοιμώμενον, ω μήτερ, μη εγγίζης,
αλλ’ άφες το να κοιμηθή στιγμάς χρυσής γαλήνης.
Αχ! πόσον ανεκτίμητος η ώρα, δεν γνωρίζεις,
όταν κοιμάται το μικρόν εις ύπνον ευφροσύνης!

6. Η μνήμη, μνήμα ανοικτόν, τον νουν οπίσω τρέπει,
η λήθη είναι η ζωή· εμπρός η λήθη βλέπει.

7. Ναι, είναι τάφος της ψυχής το έγκλειστον βιβλίον,
ιδέας, πόθους, ψάλματα του γράψαντος εκάστου
ως κόκκαλα εγκλείον·

8. Τρέχει ο χρόνος· άτεγκτος το παν καταδαμάζει,
και ρίπτει Ναπολέοντας, και έθνη κατατρώγει,
και φθείρει, θάπτει, σφάζει·
πλην γόνυ κλίνει ευσεβές ένθα γραπτοί οι λόγοι.
Δεν φθείρεται, δεν σβήνει
ό,τ’ η ψυχή αθάνατος επί του χάρτου χύνει!

9. Σκηνή απάτης, γόητρον ο κόσμος και η φύσις·
αλλ’ η μαγεία λύεται τον κόσμον αν εγγίσης.
Είναι οι πόθοι του θνητού χρυσά του μύθου μήλα·
τα θίγεις; Καταρρέουσιν ως φθινοπώρου φύλλα.

10. Από της Ανατολής εχύθησαν επί του κόσμου τούτου δύο μέγιστοι χείμαρροι φωτός: ο Ήλιος κι η Ελλάς. Ο είς έδωκε και φέρει το φως εις την γην, εις την ψυχήν ο άλλος.

11. Η εργασία... της ζωής παραμυθία μόνη!
Όταν του κόπου ο ιδρώς το σώμα περιβρέχη,
του βίου άγιον λουτρόν, τον βίον βαλσαμώνει
και λησμονείς οίον η γη μοιραίον δρόμον τρέχει.

12. Ως θερμός εραστής ερωμένην
μετά χρόνον πολύ απαντά,
την Ακρόπολιν εγειρομένην
αναβλέπει καθείς και σκιρτά.

Χιονώδης αυτή και μεγάλη
μειδιά εις τον Φοίβον χυτόν
και φιλούνται ενάμιλλα κάλλη
δύο έργων, Θεού και θνητών.

13. Ό,τι η ψυχή αισθάνεται και βλέπει η καρδία
δεν λέγει η ανθρώπινος και μικρολόγος γλώσσα·
ουδέποτε η γλώσσα μας θα εναρθρώση όσα
καλύπτει η απέραντος του στήθους μας σκοτία.
Είν’ η ψυχή ωκεανός, και εις αυτής τα βάθη
ω! πόσα, πόσ’ ανώνυμα περιδινούνται πάθη!

14. Ο ποιητής αποκαλύπτει νέον και άγνωστον κόσμον. Διά τούτο, αν δεν εννοήται, δίκαιον και ευγενές είναι να μην υβρίζηται. Οι στίχοι της ποιήσεως είναι βόμβαι πυριστεφείς, φερόμεναι εις τοσούτον απώτατα του μέλλοντος σημεία, ώστε πολλάκις μετά αιώνας φθάνει εκεί, οιονεί υποσκάζουσα, η δειλή ανθρωπότης...

15. Ομοιάζουσιν οι ποιηταί πρώτοι την κηρίνην λαμπάδα, ήτις, απαλώς τους άλλους φωτίζουσα, αυτή σκληρώς καίεται και αναλίσκεται...


ΣΧΟΛΙΟ: Αυτή είναι η γραφή του Σπυρίδωνα Βασιλειάδη! Κραδαίνοντας τη λύρα του ρομαντισμού και της καθαρεύουσας (ισχυρό όπλο στα χέρια του), ξεπέρασε τα όρια της Λογοτεχνίας κι έφτασε μέχρι και τη Φιλοσοφία! Κι έφυγε μόλις 30 χρονών...

Και να προσθέσω τούτο: Ο Καρυωτάκης είναι ο Ποιητής απ' τον οποίο ξεκίνησα. Μου άρεσε πολύ και στην προσπάθειά μου να μάθω περισσότερα γι' αυτόν, φυσικό ήταν να ψάξω να βρω από που ξεκίνησε κι από ποιους επηρεάστηκε. Κι εκεί βρήκα το Σπυρίδωνα Βασιλειάδη (πριν 25 χρόνια...)

Διάττων Αβρός